Πανελλήνια ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού

 Την Τρίτη, 7 Μαρτίου 2017, οι μαθητές των τριών τάξεων του 1ου Γυμνασίου  ενημερώθηκαν στο Αμφιθέατρο του σχολείου για την Πανελλήνια ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.
Είχαν την ευκαιρία να δουν και να σχολιάσουν παραδείγματα τέτοιων φαινομένων μέσα από το Διαδραστικό Εκπαιδευτικό Εργαλείο  της Ευρωπαϊκής καμπάνιας κατά του σχολικού εκφοβισμού  (ABC) που  υλοποιείται στην Ελλάδα από "Tο Χαμόγελο του Παιδιού" εδώ και εδώ, και πήραν πληροφορίες για το φαινόμενο του εκφοβισμού εντός και εκτός του σχολικού χώρου.
Παρουσίαση: Κα Χίου Αντωνία.

Λίγα  λόγια για τον σχολικό εκφοβισμό
(αγγλ. bullying)

      Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός

• Ο σχολικός εκφοβισμός είναι η επιθετική εκείνη συμπεριφορά που είναι εσκεμμένη, απρόκλητη και επαναλαμβανόμενη, αποτελεί κατάχρηση εξουσίας και εμπεριέχει ανισότητα στη δύναμη αντικειμενική (π.χ. σωματική) ή αντιληπτή (π.χ. προσωπικότητας).

Τι δεν είναι σχολικός εκφοβισμός

• Όταν τα εμπλεκόμενα μέρη είναι ίσης δύναμης και όχι άνισης, λόγω αριθμού, σωματικής διάπλασης, κοινωνικής θέσης, κουλτούρας, τότε πρόκειται για σύγκρουση, βίαιη ίσως, αλλά όχι εκφοβιστική συμπεριφορά .
• Εκτός από την ισότητα στη δύναμη, παρατηρείται επίσης όμοια συναισθηματική αντίδραση, που σημαίνει ότι και οι δύο μαθητές είναι θυμωμένοι (μεσαία φωτογραφία) και όχι όπως στον εκφοβισμό όπου ο μαθητής – στόχος φοβάται και αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
• Υπάρχει επίσης η περίπτωση του πειράγματος, όπου οι μαθητές κάνουν αστεία μεταξύ τους διασκεδάζοντας και οι δύο αληθινά.

    Μορφές της βίας στον εκφοβισμό

• Άμεση / Σωματική: Χτυπάω, κλωτσάω, σπρώχνω, φτύνω, βάζω τρικλοποδιά, κλέβω, κρύβω, καταστρέφω τα πράγματα
• Άμεση / Λεκτική: Κοροϊδεύω, προσβάλλω, βρίζω, κάνω σεξουαλικά υπονοούμενα ή/και χειρονομίες
• Έμμεση / Κοινωνική: Εκβιάζω, απειλώ με σωματική βία και απαιτώ χρήματα ή πράγματα, διαδίδω φήμες, απομονώνω κοινωνικά, προδίδω τα μυστικά, προσβλητικά γκράφιτι
• Ηλεκτρονική: μέσω κινητού τηλεφώνου ή διαδικτύου, απειλές, προσβολές, δυσφήμιση, κοινωνική απομόνωση, δημοσιοποίηση πληροφοριών και εικόνων χωρίς άδεια, ψεύτικη ταυτότητα για εκμαίευση πληροφοριών και γελοιοποίηση

       Συνέπειες (σωματικές) εκφοβισμού: θύματα

• Γρατζουνιές, μώλωπες, στραμπουλήγματα, διαστρέμματα, διάσειση, πονοκέφαλοι, πόνοι πλάτης, στομαχόπονοι , αϋπνία, εφιάλτες, απώλεια όρεξης ή βουλιμία, στρες, άγχος,

              Συνέπειες (πνευματικές) εκφοβισμού: θύματα

• Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, δυσκολίες στη μνήμη και στη μάθηση
• Έλλειψη κινήτρων για μάθηση, μειωμένη σχολική επίδοση
• Χαμηλό προφίλ στην επικοινωνία, δε λένε τις σκέψεις τους από φόβο χλευασμού
• Αποφεύγουν να τραβούν την προσοχή με τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία ακόμα και με ερωτήσεις
• Σχολική άρνηση, συχνές απουσίες

            Συνέπειες (κοινωνικές) εκφοβισμού: θύματα

• Ακολουθούν ομάδα δημοφιλών-νταήδων και υπομένουν την κοροϊδία από φόβο χειρότερης μορφής βίας
• Προσκόλληση σε ένα φίλο, υποτακτικά, από φόβο μην τον χάσουν και μείνουν μόνα
• Συνδέονται με παιδιά με επίσης έλλειμμα στις κοινωνικές δεξιότητες όπως τα ίδια που δεν μπορούν να τα προστατέψουν από τη βία
• Δυσκολία να δημιουργήσουν αληθινούς φίλους ακόμα και όταν η βία σταματήσει

            Συνέπειες (αυτοεικόνα) εκφοβισμού: θύματα

• Η κοροϊδία μειώνει την αυτοεκτίμησή τους, ιδιαίτερα όταν αυτή σχετίζεται με τη διαφορετικότητά τους (σωματική διάπλαση, εθνικότητα, κλπ)

• Παιδιά που δεν αποδέχονται τον εαυτό τους όπως είναι, γίνονται ιδιαίτερα ευαίσθητα σε οποιουδήποτε είδους κριτική
• Είναι ιδιαίτερα αυστηρά, απαιτητικά με τον εαυτό τους
• Επικρίνουν τον εαυτό τους και σταδιακά όλους τους άλλους

                Συνέπειες (ψυχολογικές) εκφοβισμού: θύματα

• Βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα και κατάσταση άμυνας
• Φόβος, αγωνία, νευρικότητα, ευερεθιστότητα
• Δε μπορεί να χαλαρώσει, ούτε στις κοινωνικές του επαφές
• Γίνεται επιθετικό, ως αντίδραση στη βία
• Εκτονώνει την ένταση στο σπίτι, γίνεται εχθρικό και αγενές
• Μιλάει χαμηλόφωνα ή γρήγορα και χάνει, «μασάει» τις λέξεις
• Εμφανίζει μελαγχολία, κατάθλιψη
• Σε ακραίες περιπτώσεις εμφανίζει τάσεις αυτοκτονίας

              Συνέπειες εκφοβισμού (μακροπρόθεσμες): θύτες

• Αδυναμία να αποδεχτούν τον εαυτό τους και να αντλήσουν δύναμη και αυτοεκτίμηση με θετικούς, δημιουργικούς τρόπους
• Δυσκολία διαπροσωπικών σχέσεων, διαχείρισης θυμού και συγκρούσεων
• Οι οπαδοί τους αποχωρούν σταδιακά, καθώς μεγαλώνουν και μένουν μόνοι, με άγχος και τάσεις κατάθλιψης
• Έχουν αυξημένο κίνδυνο νεανικής και ενήλικης εγκληματικότητας, χρήση ουσιών και αλκοόλ
• Αυξημένη πιθανότητα βίαιης συμπεριφοράς προς τα παιδιά και τη σύντροφο μέσα στην οικογένειά τους.

• Βιβλία για τον εκφοβισμό: «Μίλα, μη φοβάσαι» Δικαίου Ε., Ηλιόπουλος Β., Τασάκου Τ., εκδ. Ε.Ψ.Υ.Π.Ε «Στον κήπο με τα παραμύθια» Βαρβαρούση Λ., Δήμος Χ., Βακάλη-Συρογιαννοπούλου Φ., Παπατσαρούχας Β., Παρίση Δ. και Ψαράκη Β., εκδ. Ε.Ψ.Υ.Π.Ε «Delete στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό» Ηλιόπουλος Β., εκδ. Ε.Ψ.Υ.Π.Ε
• ΓΡΑΜΜΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ =  1056 : Εθνική τηλεφωνική γραμμή για   τα παιδιά  SOS  (για παιδιά που βιώνουν δυσκολίες και προβλήματα στην καθημερινότητά τους)

           Οι μαθητές – θύτες έχουν συνήθως τα εξής χαρακτηριστικά:

• Έντονη, εξωστρεφής, παρορμητική προσωπικότητα
• Μη  ανοχή στη διαφορετικότητα
• Χειριστικοί, έλλειψη ενσυναίσθησης
• Εναλλάσσονται σε ρόλους θύτη-θύματος
• Δικαιολογούν τις πράξεις τους ως πρόκληση του θύματος

και τις εκλογικεύουν ελαχιστοποιώντας τις συνέπειες για το θύμα

• Ναρκισιστικά σχήματα προσωπικότητας, υψηλή αυτοπεποίθηση, με

             υπερβολικά θετική αυτοεικόνα που δε στηρίζεται στην πραγματικότητα,

• απειλές ως προς αυτήν αντιμετωπίζονται με επιθετικότητα

  Οι μαθητές – θύματα έχουν συνήθως τα εξής χαρακτηριστικά:

• Παθητικά θύματα: ανασφαλή, αγχώδη, μοναχικά, χαμηλή αυτοεκτίμηση
• «Προκλητικά» θύματα: αντιδραστικά, αδέξια, αυθόρμητα, συχνά υπερκινητικά με δυσκολία συγκέντρωσης
• Ανήκουν σε μειοψηφική ομάδα (εθνότητα, θρήσκευμα, αναπηρία, σεξουαλικός προσανατολισμός, σωματική εμφάνιση, παχυσαρκία, κλπ)

  Τι να κάνεις εσύ

1. Αν δεις να φέρονται άσχημα σε ένα άλλο παιδί, μη γελάσεις και μην υποστηρίξεις αυτόν που κάνει κακό!
2. Μη μείνεις αδιάφορος.
3. Δεν υπάρχουν αθώοι παρατηρητές!
4. Πάρε το μέρος του παιδιού που του  κάνουν κακό ώστε να απομονωθεί ο εκφοβιστής.

Συμβόλαιο συνεργασίας και φιλίας:                 

• Όλοι είμαστε εξίσου σημαντικοί
• Διαφέρουμε ο ένας από τον άλλο
• Εμπιστευόμαστε τους άλλους
• Μιλάει ένα παιδί κάθε φορά
• Ακούμε τον άλλον όταν μιλάει, συμμαθητής – δάσκαλος:
• να μη διακόπτουμε
• να μη μειώνουμε κανέναν
• να μην κοροϊδεύουμε κάποιον για κάτι που είπε
• να μην φωνάζουμε
• να προσέχουμε την αίθουσά μας

Κανόνες αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού:

• Συνυπάρχω αρμονικά με τους συμμαθητές μου
• Προσπαθώ να έχω καλές σχέσεις με όλους
• Είμαι υπεύθυνος για τον εαυτό μου και τις πράξεις μου
• Ελέγχω το θυμό μου προτιμώ τη συζήτηση για να λύσω τις διαφορές μου
• Λέω όχι στη βία στο σχολείο που εκδηλώνεται με άσχημες πράξεις ή λόγια.

Νίκου Εγγονόπουλου, «Το γλωσσάριο των ανθέων»

την ποίησιν ή την δόξα;
την ποίηση
το βαλάντιο ή την ζωή;
τη ζωή
Χριστόν ή Βαραββάν;
Χριστόν
την Γαλάτειαν ή μιαν καλύβην;
την Γαλάτεια
την Τέχνη ή τον θάνατο;
την Τέχνη
τον πόλεμο ή την ειρήνη;
την ειρήνη
[…]
το σχέδιον ή το χρώμα;
το χρώμα
την αγάπη ή την αδιαφορία;
την αγάπη
το μίσος ή την αδιαφορία;
το μίσος
τον πόλεμο ή την ειρήνη;
τον πόλεμο
νυν ή αεί;
αεί
αυτόν ή άλλον;
αυτόν
εσένα ή άλλον;
εσένα
το άλφα ή το ω μέγα;
το άλφα
την εκκίνηση ή την άφιξη;
την εκκίνηση
την χαράν ή την λύπην;
την χαρά
την λύπην ή την ανίαν;
την λύπη
τον άνθρωπο ή τον πόθο;
τον πόθο
τον πόλεμο ή την ειρήνη;
την ειρήνη
ν΄ αγαπιέσαι ή ν΄ αγαπάς;
ν΄ αγαπώ
 

Το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ) - Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου,  πιστεύοντας πως η παιδική λογοτεχνία μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων και στην αντιμετώπιση του φαινομένου της σχολικής βίας και του εκφοβισμού, ετοίμασε  για το τρέχον έτος 2017, ενημερωτική αφίσα με τίτλους βιβλίων παιδικής λογοτεχνίας που αφορούν στον σχολικό εκφοβισμό με σύνθημα «Με σύμμαχό σου τα βιβλία, διώξε τη Βία από τα σχολεία».